Zalo bị gắn cờ nguy hiểm? Bình tĩnh nhìn lại dưới lăng kính an ninh mạng

[Sevastopol]

Sáng 13/9, nhiều người dùng Việt Nam bất ngờ nhận cảnh báo từ Windows Defender về việc tệp tin thực thi của ứng dụng Zalo PC bị xác định là mã độc. Cụ thể, phần mềm bảo mật mặc định của Windows đã phát hiện file Zalo.exe chứa mã có tên “Trojan:Script/Wacatac.C!ml” hoặc “Trojan:Win32/Wacatac” và thực hiện cách ly tệp này, khiến nhiều người không thể tiếp tục sử dụng ứng dụng như bình thường.

Sự việc nhanh chóng thu hút sự chú ý và lan truyền mạnh trong các cộng đồng công nghệ cũng như người dùng phổ thông, dẫn đến không ít hoang mang. Trong khi chờ các bên liên quan có thông tin chính thức, tôi xin phép nhìn nhận sự cố này qua ba góc độ: kỹ thuật, truyền thông và quy trình công nghệ để có được cái nhìn toàn diện và cân bằng hơn.

Ảnh: Báo 24h​

1. Góc nhìn kỹ thuật: Có thể là nhận diện nhầm​

Nhiều khả năng đây là một trường hợp “false positive”, tức là phát hiện sai từ phần mềm diệt virus.

Windows Defender hoạt động bằng cách dựa vào cơ sở dữ liệu định danh mã độc và cơ chế phân tích hành vi. Sau mỗi lần cập nhật, các tiêu chí phát hiện có thể thay đổi, khiến một số ứng dụng hợp pháp bị nhận nhầm là phần mềm độc hại.

Trong trường hợp của Zalo, việc bị gắn nhãn “Wacatac” thường chỉ ra rằng tệp có hành vi mà hệ thống cho là bất thường như tự động khởi chạy, giao tiếp mạng ngầm, hoặc thực hiện các thao tác nhạy cảm. Tuy nhiên, hành vi “đáng ngờ” không đồng nghĩa với “nguy hiểm” nếu không có bằng chứng cụ thể.

Thực tế cho thấy nhiều người dùng khác dù cũng sử dụng Windows Defender không nhận cảnh báo tương tự hoặc đang dùng các phần mềm diệt virus khác như Kaspersky vẫn không gặp vấn đề. Điều này cho thấy sự cố có thể liên quan đến bản cập nhật định danh mới nhất từ Microsoft, chứ chưa có dấu hiệu rõ ràng về nguy cơ bảo mật thực sự từ phía ứng dụng.

2. Góc nhìn truyền thông: Cẩn trọng với làn sóng thông tin lan truyền​

Từ góc độ an ninh thông tin, sự việc này cũng đặt ra một vấn đề khác không kém phần quan trọng: việc lan truyền thông tin chưa kiểm chứng có thể gây ra hiệu ứng đám đông và tạo hoang mang không cần thiết.

Với một ứng dụng có lượng người dùng lớn như Zalo, bất kỳ cảnh báo nào liên quan đến bảo mật đều rất dễ tạo ra làn sóng chia sẻ mạnh mẽ trên mạng xã hội. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ bản chất kỹ thuật đằng sau các cảnh báo này và từ đó dễ hình thành tâm lý hoảng sợ hoặc mất lòng tin, dù chưa có bằng chứng cụ thể về tấn công hay lây nhiễm.

Nếu người dùng vội vàng gỡ bỏ ứng dụng, chia sẻ cảnh báo chưa xác minh hoặc đưa ra kết luận sai lệch về vấn đề, thì điều này vô tình làm gia tăng rủi ro về nhận thức cộng đồng vốn cũng là một phần trong lĩnh vực an ninh mạng.

Mặt khác, nếu phía phát triển ứng dụng không kịp thời đưa ra phản hồi rõ ràng, minh bạch và đúng lúc thì tâm lý hoài nghi từ người dùng cũng dễ bị đẩy đi xa hơn mức cần thiết.

3. Góc nhìn quy trình công nghệ: Vấn đề tương thích giữa ứng dụng và hệ điều hành​

Về mặt công nghệ, sự cố này có thể xuất phát từ một điểm “lệch pha” giữa quy trình cập nhật phần mềm và quản lý bảo mật của hệ điều hành Windows.

Thông thường, các công ty công nghệ khi phát hành phần mềm đến người dùng cuối cần phải kiểm tra tính tương thích với các trình quét virus phổ biến, đồng thời chủ động đăng ký whitelist (danh sách an toàn) với Microsoft hoặc các nền tảng bảo mật để tránh bị nhận nhầm.

Nếu có sự thay đổi về cách đóng gói, mã hóa hoặc cơ chế thực thi của ứng dụng Zalo mà chưa cập nhật thông tin kịp thời đến hệ thống của Microsoft thì việc bị nhận diện là “đáng ngờ” là điều hoàn toàn có thể xảy ra.

Tình huống tương tự đã từng xảy ra với nhiều phần mềm hợp pháp khác, đặc biệt là những ứng dụng dùng các cơ chế nén, chống sao chép hoặc giao tiếp mạng tự động vốn dễ bị hiểu nhầm là hành vi bất thường.

Không hoảng loạn nhưng nên thận trọng​

Tính đến thời điểm hiện tại, chưa có bằng chứng cho thấy Zalo PC thực sự chứa mã độc hay bị tấn công. Tuy nhiên, sự cố lần này là lời nhắc nhở người dùng cần bình tĩnh trước các cảnh báo nhưng cũng không nên chủ quan bỏ qua.

Nếu bạn đang sử dụng Zalo PC và gặp cảnh báo từ Windows Defender, bạn có thể tạm thời ngưng sử dụng, chờ bản cập nhật tiếp theo hoặc liên hệ bộ phận hỗ trợ kỹ thuật chính thức của Zalo để được hướng dẫn. Không nên vội xóa ứng dụng hoặc chia sẻ thông tin chưa kiểm chứng, tránh gây hoang mang không cần thiết.

Ở chiều ngược lại, các nhà phát triển cũng cần chủ động rà soát, phối hợp với Microsoft để làm rõ nguyên nhân, đưa ra phản hồi minh bạch và sớm cập nhật phiên bản an toàn nếu cần thiết.

Trong bối cảnh các cuộc tấn công ngày càng tinh vi và người dùng ngày càng phụ thuộc vào phần mềm nội địa, truyền thông rõ ràng, phản ứng kịp thời, và hiểu biết công nghệ đúng đắn chính là cách giúp cộng đồng cùng nhau vượt qua những sự cố không mong muốn như thế này.

Cảm ơn các bạn đã lắng nghe chia sẻ, nếu có góp ý nào thú vị thì đừng ngần ngại comment chia sẻ nhé!